Poradnik BHP dla ojców – urlop ojcowski
Uprawnienia rodzicielskie ojców zmieniły się dość znacząco w 2023 r. Ojcu dziecka przysługuje 2 tygodnie urlopu ojcowskiego oraz 9 tygodni urlopu rodzicielskiego.
Wymiar urlopu ojcowskiego
od 26 kwietnia 2023 r. pracownik wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni. Jednakże, ten okres nie może przekroczyć:
- ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia,
- upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia.
Urlop ojcowski może być wykorzystany jednorazowo lub podzielony na maksymalnie 2 części, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień.
Urlop ojcowski udzielany jest na pisemny wniosek pracownika w formie papierowej lub elektronicznej, złożony nie później niż 7 dni kalendarzowych przed rozpoczęciem urlopu.
Wniosek powinien zawierać:
- imię i nazwisko pracownika
- daty wnioskowanego urlopu ojcowskiego lub jego części.
Do wniosku pracownik powinien dołączyć odpis aktu urodzenia dziecka oraz oświadczenie o wykorzystaniu urlopu ojcowskiego.
Zwolnienie od pracy z tytułu urodzenia dziecka
Świeżo upieczonym ojcom przysługują również dwa dni zwolnienia od pracy z tytułu urodzenia się dziecka. Pracodawca zobowiązany jest zwolnić mężczyznę, któremu urodziło się dziecko, od pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Urlop ojcowski – wynagrodzenie
Podczas urlopu ojcowskiego, pracownik otrzymuje zasiłek w wysokości 100% podstawy wymiaru tego zasiłku.
Urlop ojcowski – ochrona
Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika o urlop ojcowski. Ponadto, od dnia złożenia wniosku do zakończenia urlopu, pracodawca nie może podejmować działań takich jak wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy o pracę, chyba że jest to wynikiem zwolnienia dyscyplinarnego, ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. W takich przypadkach, pracodawca musi uzyskać zgodę zakładowej organizacji związkowej na rozwiązanie umowy o pracę.
Pracownik, który skorzystał z urlopu ojcowskiego, ma prawo powrócić do pracy na dotychczasowe stanowisko lub równorzędne.
Przejęcie urlopu macierzyńskiego przez ojca wychowującego dziecko
Kodeks pracy określa, w jakich sytuacjach pracujący ojciec wychowujący dziecko ma prawo do wykorzystania urlopu macierzyńskiego, gdy matka nie pozostaje w stosunku pracy, ale jest objęta ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, jak również, gdy nie jest objęta tym ubezpieczeniem lub nie posiada tytułu do objęcia tym ubezpieczeniem.
- rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu przez nią po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego
- rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę, która przebywa w szpitalu albo w innym zakładzie leczniczym ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego
- zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego (zgonu ubezpieczonej – matki dziecka w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego),
- porzucenia dziecka przez pracownicę w czasie urlopu macierzyńskiego;
- zgonu matki dziecka nieobjętej ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa albo nieposiadającej tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem, a także w razie porzucenia dziecka przez taką matkę,
- niemożności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przez matkę dziecka nieobjętą ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa albo nieposiadającą tytułu do takiego ubezpieczenia, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Urlop rodzicielski
To oznacza, że pracujący tata będzie mógł rozpocząć korzystanie z urlopu (zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu) albo zaraz po urodzeniu dziecka albo też wykorzystać ten urlop (zasiłek macierzyński za okres tego urlopu) w późniejszym okresie – do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6. rok życia.
Kodeks pracy zakłada, że pracujący rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze:
- do 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie
- w wymiarze 43 tygodni w przypadku porodu mnogiego. Urlop rodzicielski we wspomnianym wymiarze będzie przysługiwał łącznie obojgu pracownikom – rodzicom dziecka.
Każdemu z rodziców dziecka będzie przysługiwało wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z ww. wymiaru urlopu. Będzie to nieprzenoszalna część urlopu rodzicielskiego, która przysługuje nie tylko ojcu, ale każdemu z rodziców dziecka. Zatem z wyżej określonego wymiaru urlopu rodzicielskiego prawo do nieprzenoszalnych 9 tygodni tego urlopu przysługuje zarówno pracownicy-matce dziecka, jak i pracującemu ojcu dziecka, a pozostałym wymiarem urlopu (tj. 23 albo 25) pracownicy-rodzice dziecka mogą się podzielić według swojego uznania.
Nieprzenoszalna części urlopu rodzicielskiego dla każdego z pracujących rodziców
Z motywu 20 dyrektywy 2019/1158/UE wynika, że większość ojców nie korzysta z prawa do urlopu rodzicielskiego lub przekazuje znaczną część uprawnień do swojego urlopu matkom.
W związku z tym, aby zachęcić ojców do skorzystania z urlopu rodzicielskiego, a jednocześnie utrzymać prawo każdego z rodziców do co najmniej czterech miesięcy urlopu rodzicielskiego, dyrektywa 2019/1158/UE przedłuża z jednego do dwóch miesięcy minimalny okres urlopu rodzicielskiego, który nie podlega przeniesieniu na drugiego rodzica.
Ma to na celu zapewnienie, aby co najmniej dwa miesiące urlopu rodzicielskiego były dostępne dla każdego rodzica wyłącznie i aby nie mogły one zostać przeniesione na drugiego z nich, i tym samym zachęcić ojców do korzystania z przysługującego im prawa do urlopu rodzicielskiego.
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 1821a § 4 KP każdemu z pracowników-rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z wymiaru urlopu rodzicielskiego. Prawa tego nie będzie można przenieść na drugiego z rodziców dziecka.
Tym samym wprowadzono tzw. nieprzenoszalna część urlopu rodzicielskiego w wymiarze 9 tygodni.
W ww. wymiarach urlopu rodzicielskiego każdy z rodziców otrzyma do wyłącznego wykorzystania 9 tygodni urlopu. Oznacza to, że jeden z rodziców może skorzystać z urlopu rodzicielskiego w maksymalnym
wymiarze 32 tygodni lub 34 tygodni. Pozostałe 9 tygodni zostaje do wykorzystania dla drugiego rodzica, najczęściej ojca dziecka.
Za 9-tygodniowy urlop rodzicielski pracownik-ojciec otrzyma zasiłek macierzyński w wysokości 70% podstawy wymiaru wynagrodzenia.